انتخاب نمونه از جامعه در پژوهشهای از نوع آزمایشی قواعد خاص خود را دارد.
مسئله تعیین حجم و اندازه نمونه یکی از مسائل عمدهای است که هر پژوهشگر در پژوهش خود با آن روبرو می شود.
به طور کلی نمونه باید متناسب باشد. به عبارتی، نمونه منتخب نباید بیش از حد بزرگ و یا خیلی کوچک باشد.
در این روش ابتدا پرسش های کلی از جمعیت مورد نظر به عمل می آید و سپس پرسش های مشخص تر و یا طبقه بندی شده از نمونه برگزیده (فرعی) صورت می گیرد.
از دیگر روش های نمونه گیری غیر تصادفی، می توان به نمونه گیری منطقه ای اشاره کرد.
در این روش، یعنی نمونه گیری موردی یا مطالعه موردی، فرد، گروه یا واحد کوچکی در قالب مورد مطالعه معین و معمولاً برای مطالعات طولی انتخاب می شود.
در نمونه گیری سهمیه ای، افراد نمونه با در نظر گرفتن ویژگی های مشترک چون سن، طبقه اجتماعی، نژاد و نظایر آن و متناسب با حجم نمونه طوری انتخاب می شود که تا حد امکان معرف جامعه و متناسب با اهداف پژوهش باشد.
در این روش نمونه گیری، بخشی از جامعه، بر اساس قضاوت و نظر کارشناسی خود پژوهنده و یا تأیید افراد صائب، نمونه انتخاب می شود (نمونه گیری قضاوتی و یا نمونه گیری نظری ).
در این نوع نمونه گیری، افراد جامعه براساس راحتی نسبی دسترس به آن ها تعریف می شود که به آن نمونه گیری اقتضایی ھم گفته می شود.
در تقسیم انواع نمونه گیری خوشه ای از نظر وضعیت خوشه گیری، می توان به نمونه گیری خوشه ای طبقه ای (منطقه ای) ونیز نمونه گیری خوشه ای متناسب با حجم، اشاره کرد.
روش نمونه گیری خوشه ای از نظر وضعیت خوشه گیری به دو نوع تقسیم می شود:
در نمونه گیری خوشه ای واحد اندازه گیری فرد نیست، بلکه گروهی از افراد (یا همان خوشه ها) هستند که به صورت طبیعی شکل گرفته است.
شرایط استفاده از نمونه گیری تصادفی طبقه ای در ادامه آمده است :
تعیین این که نمونه پژوهشی، تصادفی است تنها با نگاه کردن به آن مشخص نمی شود بلکه باید منطق تصادفی بودن در انتخاب نمونه به کار گرفته شود.
از آنجایی که امکان بررسی کامل جامعه آماری به صورت سرشماری نه میسر، نه منطقی و نیز به لحاظ هزینه زیاد و زمان، توجیه ندارد.
الف) پژوهشگر، علاقه مند است اطمینان از این موضوع داشته باشد که هر یک از طبقه های موجود در جامعه، در نمونه او حضور دارند.
این روش نام های دیگری چون روش «نمونه گیری مطبق»، «متناسب با حجم» و نیز «نسبتی» دارد.
در این نوع نمونه گیری هر یک از اعضای جامعه تعریف شده شانس برابر و مستقلی برای قرار گرفتن در نمونه دارند.
این روش زمانی استفاده می شود که تمام اعضای جامعه تعریف شده قبلاً به صورت تصادفی فهرست شده باشند.
