به عبارتی، متغیرهای کیفی به خودی خود قابل اندازه گیری نیستند، بلکه باید از ابزاری دقیق تر و عینی تر استفاده نمود.
مقیاس ها
مقیاس ها، عبارتند از از یک سری از واحدها، درجات و کیفیتهای مرتب شده که برای اندازه گیری و طبقه بندی به کار میرود. در نتیجه، برای سنجش پدیده ها و مفاهیم کیفی و اجتماعی مقیاسه ایا طیفهای متعددی وجود دارد.
در پژوهش های میدانی از نوع زمینه یابی که اطلاعات با مراجعه به افراد (پاسخ گویان) جمع آوری می شود، باید از مقیاسی استفاده نمود.
ابزار اندازه گیری، مقیاس نامیده می شود که با توجه به نوع متغیر و یا داده می تواند متفاوت باشد.
مقیاس، اصولاً یک وسیله اندازه گیری است که تحت قوانینی امکان تخصیص حرف یا نمره را برای مطالعه رفتار (خصیصه مورد نظر) و یا ویژگی را ممکن می سازد.
آن ها، از این جهت اهمیت دارند که اندازه گیری های کمی را فراهم می کنند و در نتیجه پردازش داده ها را تسهیل می نمایند.
نمونه مقیاس ها عبارتند از:
۱. مقیاس لیکرت
این مقیاسی فاصله ای است که در طیفهای سه، پنج و یا هفت گزینه ای میتواند تنظیم شود، فاصله ها در این مقیاس مساوی است.
افراد پاسخ دهنده با علامت زدن یکی از گزینه ها که مبین امتیازی در مقیاس یا سؤال هایی که پاسخ میدهد، می باشد.
معمول ترین این مقیاس، از نوع پنج گزینه ای است.
2. مقیاس گاتمن
این مقیاس، مقیاس ترتیبی است و کاربرد برای عبارات دوتایی بلی، خیر و یا موافق، مخالف کاربرد دارد.
3. مقیاس فاصله ای بوگاردوس
برای سنجش فاصله اجتماعی یا میزان پذیرش اجتماعی، مطالعات گروه های فرهنگی و تنوعات فرهنگی و قومیتها، طبقات اجتماعی، گروه های مذهبی و فرقهای مورد استفاده است.
۴. مقیاس ترستون
این مقیاس به منظور دوری یا نزدیکی، تجانس یا عدم تجانس یک عبارت نسبت به یک مفهوم مورد استفاده است.
این مقیاس شامل مجموعه ای از گویه ها است که برای سنجش برخی از مفاهیم به کار می رود.
در مقیاس ثرستون از پاسخ دهنده خواسته می شود تا تمام مواردی را که با آنها موافق است علامت بزند. امتیاز هر فرد در این مقیاس به وسیله تعداد گویه هایی که با آن موافق است، تعیین می شود.
5. مقیاس افتراق معنایی
افتراق معنایی، روش کمی برای اندازه گیری معنایی مفاهیم نزد افراد است و عکسالعمل افراد نسبت به یک مفهوم یا شیء را توصیف می کند.
جمع آوری پاسخ ها روی مقیاس هفت قطبی که دارای دو صفت یا قطبین متضاد است مورد نظر است.
۶ مقیاس های روان سنجی
شامل مقیاسه ای ابزار اندازه گیری مانند هوش، انگیزه، شخصیت، روحيه، آزمون های پیشرفت تحصیلی و غیره میباشد.
۷. مقیاس تکمیل عبارت
مقیاسی است که در آن پاسخ گویان خواسته می شود یک عبارت براساس یک مقیاس نقطه ای که در آن آن عدد صفر نشانگر عدم وجود و 10 نشانگر وجود بالاترین میزان سازه ای مورد نظر است را مورد سنجش قرار میدهد.
۸ مقیاس استاپل
سؤالی که به طور معمول برخورد کارکنان در دانشگاه با دانشجویان مراجعه کننده چگونه ارزیابی می کنید؟ کلمه «نحوه برخورد» در وسط طیف و سمت راست ۱ تا ۵ مثبت و سمت چپ طیف، اعداد ۱ تا ۵ منفی قرار می گیرد.
هر یک از مقیاس روان سنجی مورد استفاده، باید از دو ویژگی مهم یعنی روایی و پایایی لازم برخوردار باشند.