پژوهش تجربی یا آزمایشی یکی از دقیق ترین و کارآمدترین روش های پژوهش است که برای آزمون فرضیه هایی مبتنی بر شناسایی رابطه علت - معلولی بین دو یا چند متغیر از طرح های آزمایشی، مورد استفاده قرار میگیرد.
هدف این پژوهش، بررسی تأثیر محرکها، روش ها و یا شرایط خاص طبیعی برروی یک گروه آزمودنی می باشد.
از خصوصیات روش تجربی این است که ضمن دست کاری یا مداخله در متغیرها و کنترل شرایط تصادفی، گروهی را که با انتساب تصادفی انتخاب شده اند، مورد مشاهده قرار می دهد.
ویژگی این پژوهشی عبارتاند از:
۱. دست کاری متغیرهای مستقل؛
۲. ثابت نگه داشتن و کنترلی متغیر وابسته
۳. مشاهده تاثیر متغیر (های) مستقل بر وابسته .
در این پژوهش، پژوهشگران به منظور کشف روابط علت و معلولی، یک یا چند گروه را به عنوان گروه تجربی تحت شرایط خاص (متغیر مستقل) قرار می دهند و نتایج (متغیر وابسته) با گروه با گروه های گواه (شاهد) که تحت چنان شرایطی نبوده اند، مقایسه می کنند.
مثلاً *)"しs اثرات دو روش مختلف تدریس (متغیر مستقل) در پیشرفت تحصیلی (متغیر وابسته) دانشجویان دانشگاه. نیمه تجربی یا شبه تجربی استفاده می شود.
اغلب پژوهش های که در مورد انسان و به شیوه تجربی انجام می گیرد معمولا از نوع شبه تجربی میباشند.