از آنجا که بسیاری از واژه ها و اصطلاحات، معانی گوناگونی دارند، محقق در کاربرد آن ها در تحقیق خود ناگزیر به تعریف آنهاست.
زیرا، ممکن است در بعضی موارد، واژه یا اصطلاح ویژه «مفهومی» را به خواننده عرضه کند که اصولاً مورد توجه محقق نباشد، یا احتمالاً واژه و اصطلاح خاصی برای خواننده، بیگانه و نامفهوم باشد.
بنابراین و با توجه به لزوم گویایی واژگان تحقیق محقق باید به طور دقیق به تعریف واژگان تحقیق خود بپردازد .
در تعریف واژگان و اصطلاحات توجه داشته باشید .
این گونه واژه ها و اصطلاحات را در پروپوزال، هم به لحاظ نظری (تعریف مفهومی) و هم از حیث عملی (تعریف عملیاتی) تعریف کنید.
در حد امکان از واژه ها و اصطلاحات یکسان، در بیان هر قسمت از تحقیقی استفاده نمایید تا در کلیه مراحل تحقیق منظور شما از به کار بردن واژه و اصطلاحی خاصی، برای خواننده مشخص و روشن باشد.
اگر در بیان اهداف، فرضیه ها یا سؤالهای ویژه و یا در سایر قسمتهای تحقیق، ناچار به استفاده از واژه ها و اصطلاحات جدیدی شدید، تعریف آنها را نیز باید در قسمت مربوط به آن بیاورید.
الف: تعریف نظری - مفهومی
هدف از تعریف نظری واژه ها و اصطلاحات آن است که پژوهشگر یک مفهوم و واژه را به وسیله مفاهیم دیگر تعریف کند.
این تعریف یک استنباط ذهنی و تجریدی از واژه هاست و باید ریشه در نوشته ها و نظریه های موجود داشته باشد و به طور علمی بیان شود.
بهترین روش آن است که واژه ها و اصطلاحات را براساس تعریفی که توسط صاحبنظران در هر رشته ارائه شده و به کار میرود، تعریف نمود.
برای برخی از واژه ها با توجه به اینکه در زندگی روزمره به کار می روند و تقریباً معنی آشکاری دارند، در مقالات و نوشته ها تعریف مشخصی موجود نیست؛ لذا در این قبیل موارد می توان از فرهنگ لغات برای تعریف آنها استفاده کرد.
در حد امکان باید تعریف نظری انتخاب شده (برای یک واژه یا اصطلاح) با کاربرد عملی آن در پژوهش مورد نظر ارتباط معنی داری داشته باشد.
ب: تعریف عملیاتی
اما منظور از تعریف عملیاتی واژه ها و اصطلاحات، آن است که محقق در این تعریف به مشخص ساختن حدود یک متغیر و تعیین حوزه عملیاتی آن، تعیین معیارها و ملاک تجربی و عملی جهت اندازه گیری و سنجش آن متغیر به طریقی که در پژوهش موردنظر مد توجه محقق باشد، مبادرت می کند.
تعریف عملیاتی بایستی به صورت دقیق و با کلمات ساده و واضح بیان شود، به طوری که معنی آن برای همه خوانندگان یکسان باشد.
به عبارت دیگر، تعریف عملی باید طوری نوشته شود که همه جنبه های مربوط به آن واژه و اصطلاح را مشخص کند، به گونه ای که خوانندگان نتوانند برداشت های متفاوت از آن پیدا کنند.
به خاطر داشته باشید که تعریف عملیاتی واژه ها و اصطلاحات باید بر اساس تعریف نظری آن ها باشد.
برای مثال، اگر مراد فراهم سازی تعاریف نظری و عملی برای واژه «رضایت شغلی» باشد.
محقق باید ابتدا آن را به صورت نظری تعریف کند تا مشخص شود، چه ذهنیتی از این واژه دارد و سپس آن را به گونه عملیاتی تعریف نماید تا معلوم گردد در این پژوهش خاص، منظور او از این واژه چیست.