دانلود نمونه پروپوزال آماده مشاوره و راهنمایی

 عنوان: اثربخشی آموزش مدیریت رفتار کودکان به مادران بر سلامت روان مادران و نشانگان اختلال نارسایی توجه – بیش‌فعالی در کودکان
همه بندهای یک پروپوزال استاندارد: دارد
منابع فارسی: دارد
منابع لاتین: دارد
نوع فایل: Word قابل ویرایش
تعداد صفحه: 33 صفحه
شماره: 05

مقدمه

اختلال بیش فعالی- نارسایی توجه یکی از شایع ترین علل مراجعه به روانپزشک و روانشناس است. این اختلال در بر گیرنده نشانه های تحولی نامناسب از جمله: بیش فعالی، بی-توجهی و زودانگیختگی می باشد (سادوک و سادوک، 2005). این احتمال وجود دارد که در صورت همبودی با سایر اختلالات همچون اختلال سلوک و اختلال یادگیری بر روابط والد - کودک تأثیر گذارد (به پژوه، متوالی پور، فرزاد، رستمی، حبیبی عسکرآباد، 2010). هنری ماسن، پاول، کیگان، جروم، هوستون، آلتاکارول، وی کانجر، جان جین (2003، به نقل از یاسایی، 1377) معتقدند والدین و کودکان با یکدیگر کنش متقابل دارند، به سخن دیگر بر یکدیگر تأثیر دوسویه می گذارند. بررسی تعامل های کودکان دارای اختلال نارسایی توجه – بیش فعالی نشان دهنده آن است که رفتار کودک، به عنوان محرک تنش زا عمل می کند و به نوبه خود بر رفتا ر والد و تعامل میان والد به ویژه مادر و کودک مؤثر است (یوسفی، سلطانی فر و تیموری، 2009).

کودکان مبتلا به اختلال نارسایی توجه-بیش فعالی در مقایسه با کودکان عادی، رفتارهای نامناسب بیشتری نشان می دهند؛ کمتر تبعیت می کنند و والدین آنها بیشتر منفی گرا هستند و کمتر در فعالیت های اجتماعی شرکت می کنند (مک بارنت و پیفیفنر، 2008). این روابط نامناسب و تنیدگی زا بین والد و کودک بیش فعال، در یک چرخه معیوب قرار می گیرد (لیفور، هارلود و چاپار ،2008). بنابراین، اشکال در روابط والد- کودک در خانواده های دارای فرزند مبتلا به اختلال نارسایی توجه – بیش فعالی از ویژگی های این قبیل خانواده ها به شمار می رود (متولی پور و رشیدی، 2009).

بیان مسأله

اختلال نارسایی توجه/بیش فعالی یکی از رایج ترین اختلالات رفتاری در بین دانش آموزان اکثر کشورها است. براساس گزارشی در ایالات متحده حدود 3 الی 5 درصد دانش-آموزان به این اختلال مبتلا هستند (فولی و همکاران، 2008). شکل مزمن این اختلال به شدت کارکرد افراد را در خانه و مدرسه مختل می کند (فایندلینگ 2008). اختلال نارسایی توجه/بیش فعالی مجموعه نشانگانی است با محدودیت میدان توجه، که با سطح رشد فرد ناهماهنگ است و به ضعف تمرکز و رفتار ناگهانی و بیش فعالی منجر می شود. به عبارت دیگر، مشخصه اصلی این اختلال وجود الگوی ناپایدار توجه و یا بیش فعالی و تکانشگری است. تربیت کودکی که دارای فعالیت مفرط و تحریک پذیری و حرف شنوی اندک بوده و از دستورها پیروی نمی کند، کاری دشوار و خسته کننده است.

برای این دسته از کودکان روش-های معمول تربیت از قبیل استدلال و آگاه سازی اغلب کارساز نیست. به همین علت والدین آنها احساس ناتوانی کرده و ممکن است به تنبیه و تمسخر کودک اقدام نمایند. بروز این واکنش ها از سوی والدین باعث آشفتگی و اضطراب اعضای خانواده می شود (گرجی،1383). از آنجا که کنترل این گروه از کودکان در مقایسه با همسالان دشوارتر است با مشکلات رفتاری بیشتری مواجه می شوند (محمد اسماعیل، 1383). در واقع به علت تکانشگری و نداشتن توجه به پیامدهای اعمال خود، رابطه این کودکان با والدین تیره شده و تضاد میان کودک و مادر در سنین پیش دبستانی بیشتر می شود و تا دوران نوجوانی ادامه می یابد (کرونیس و همکاران، 2004). شواهد حاکی از آن است که در این اختلال هم عوامل محیطی و هم عوامل ژنتیکی نقش دارد.

مطالعات روی دوقلوها درارتباط با اختلال نارسایی توجه / بیش فعالی از سهم قوی ژنتیک در شکل گیری این اختلال حمایت می کند (برگر ، کافمن، آویشای ، 2007). به نظر می رسد عوامل محیطی هم سهم قابل توجهی در بروز این اختلال دارند. نتایج مطالعات حاکی از آن است که نوع روابط خانوادگی، تعامل کودک- والد و فقر خانوادگی با رشد و شدت این اختلال در ارتباط است. در این اختلال تعاملات کودک - والد به طور وسیعی تحت تأثیر نشانگان کودک مبتلا به اختلال نارسایی توجه – بیش فعالی می باشد. این کودکان اغلب در برابر درخواست های والدین نافرمان تر هستند و در شروع کردن و دنبال کردن فعالیت ها شکست می خورند و زود دست می کشند و نسبت به کودکان غیر بیمار بیشتر از آنها تقاضا می شود تا توجه کنند. چنین رفتارهایی برای والدین و مراقبان استرس واقعی ایجاد می کند (بارکلی ، دوپوآل، مک موری،1990).

در شرایطی که والدین کودکان مبتلا به اختلال نارسایی توجه – بیش فعالی باید تکالیف تعیین شده ای را به کار می بردند، کودکان آنها فرمانبرداری کمتری نشان داده و در حفظ و تداوم فرمانبرداری نیز مشکل داشته و نسبت به کودکان غیر بیمار لجبازی بیشتری داشتند. این در حالی است که والدین کودکان مبتلا به اختلال نارسایی توجه – بیش فعالی رهنمودها و در خواست های بیشتری ارائه می دادند و در بیشتر موارد این درخواست ها منفی تر بوده و کمتر به تعاملات مثبتی که بوسیله فرزندشان آغاز شده بود پاسخ می دادند (بارکلی، 2002).

موریسون (1971، به نقل از لهنر و دوآ ، 2001) در بررسی شیوع آسیب شناسی روانی در بین خویشاوندان کودکان بیش فعال گزارش می نماید که یک سوم والدین کودکان بیش فعال یک تشخیص روانپزشکی دریافت کرده بودند و بسیاری از والدین کودکان بیش فعال ملاک های تشخیصی لازم برای الکلیسم، انحراف اجتماعی و هیستریا را داشتند. نشانگان هیستری در میان مادران شایع تر بود، در حالی که شاخص های الکلیسم و رفتار ضد اجتماعی در پدرها شایع تر بوده است. کانینگهام و همکاران (1988) دریافتند که والدین کودکان مبتلا به اختلال نارسایی توجه – بیش فعالی سطح بالاتری از افسردگی را نسبت به گروه کنترل نشان می دهند، این والدین مصرف بیشتر الکل را نسبت به والدین گروه عادی گزارش کردند.

اهمیت و ضرورت تحقیق

اختلال نارسایی توجه – بیش فعالی از جمله اختلالات رشدی است که از دیرباز توجه روانشناسان و روانپزشکان را به خود مشغول کرده است. مروری بر تاریخچه درمانگری های این اختلال، نشان می دهد که تا سال 1960 اقدامات جدی در مورد آن انجام نشده بود و تنها بعد از این سال است که تلاش های درمانی درحوزه مشکلات هیجانی و رفتاری کودکان، رو به فزونی گذاشته است (سافر، 1973). دردهه 1960 با شروع درمان این اختلال با داروهای روان گردان، بررسی های بیشتری در خصوص این گروه از کودکان به عمل آمد. علی رغم این تلاشها، هنوز امیدواری زیادی در خصوص اثربخشی پایدار درمانهای دارویی به وجود نیامده است.

برهمین اساس، این اختلال به مثابه معضلی لاینحل برای روانشناسان، والدین و معلمان در آمده است، زیرا ویژگی های اصلی این اختلال، یعنی ناتوانی درمهار رفتار حرکتی، نارسایی توجه، ناتوانی یادگیری و پرخاشگری، برای والدین، معلمان و همسالان تحمل پذیر نیست، از طرفی این اختلال موجب آسیب دیدن فرایندهای شناختی، مهارتهای اجتماعی و هیجانی کودکان می شود، به نحوی که فراوانی مشکلات تحصیلی، هوشی، رفتاری، شخصیتی و شغلی در این گروه ازافراد، بیش از جمعیت عادی است، (هچمن، 1978،وندر، 1981 و مک گی، 1984).

از آنجا که تعداد زیادی از کودکان و نوجوانان، دارای این اختلال هستند، در طول سه دهه اخیر حجم چشمگیری از فرضیه پردازیها، ابداع روشهای درمانی و پژوهشها به این حوزه اختصاص یافته است تا راهبردهای کنترل و درمان بهینه آن، ابداع و از این طریق از گسترش عوارض آن جلوگیری شود.

تعاریف نظری و عملیاتی متغیرهای پژوهش

تعاریف نظری آموزش مدیریت رفتاری:

برنامه آموزش مدیریت رفتاری والدین شکلی از مداخلات رفتاری به خانواده است که بر اساس اصول یادگیری اجتماعی و برنامه آموزش رفتاری بارکلی ( 1990) طراحی شده است و به عنوان یکی از قدرتمندترین انواع مداخلات در یاری رساندن به کودکان دچار مشکلات رفتاری و سلوک شناخته می شود.

سلامت روان:

سازمان بهداشت جهانی (2004) سلامت روانی را به عنوان حالتی از بهزیستی که در آن فرد توانمندی خود را شناخته از آنها به نحو موثر و مولد استفاده کرده و برای اجتماع خویش مفید است تعریف می‌کند. به طور کلی بهداشت روانی ایجاد سلامت روان به وسیله پیشگیری از ابتلا به بیماری‌های روانی، کنترل عوامل موثر بروز آن، تشخیص زودرس، پیشگیری از عوامل ناشی از برگشت بیماریهای روانی و ایجاد محیط سالم در برقراری روابط صحیح انسانی است(میلانی فرد، 1386).

اختلال نارسایی توجه- بیش فعالی:

اختلال کمبود توجه- بیش فعالی یک نشانگان اولیه ظاهر شده در کودکان است که به وسیله سطحی نابهنجار از بی توجه ای، بیش فعالی و یا هردو مشخص است( بارکلی ، 1990؛ به نقل از رایت ، 2002).

نمونه و روش نمونه گیری

برای انتخاب آزمودنی های این پژوهش، 100 نفر از مادران کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی- کمبود توجه مراجعه کننده به مراکز اختلالات رفتاری نواحی چهارگانه شیراز و کلینیک مشاوره همیار به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. پس از مصاحبه بالینی و تأئید اختلال در کودکان توسط روانشناس بالینی، پرسشنامه سلامت عمومی (GHQ) تکمیل کردند. لازم به ذکر است که فرزندان مادران یادشده تنها تشخیص اختلال بیش فعالی- کمبود توجه داشته، تشخیص همراه دیگری نداشتند. پس از جمع آوری نتایج پرسشنامه، مادرانی که بیشترین میزان نمره از پرسشنامه سلامت عمومی را داشتند به عنوان افراد مورد مطالعه انتخاب شدند.

بدین صورت که ابتدا اسامی 34 نفر مورد اشاره براساس نمراتی که در پیش آزمون به دست آوردند از کم به زیاد مرتب شد، آنگاه نام آنها به صورت یک در میان در دو دسته قرارگرفت تا به روش انتساب تصادفی در دو گروه آزمایشی و کنترل قرارگیرند، همچنین متغیرهایی مانند سن مادر، سن فرزند مبتلا به اختلال بیش فعالی- کمبود توجه، تعداد فرزندان، ترتیب تولد فرزندان مبتلا به اختلال بیش فعالی- کمبود توجه، شغل مادر، سطح تحصیلات مادر، سطح درآمد خانواده برای همتاسازی دو گروه مورد توجه قرارگرفت.

ابزارهای پژوهش

جهت تحقق اهداف پژوهش آزمودنی ها دو ابزار به شرح زیر تکمیل کردند. فهرست نشانه مرضی کودک (CSI-4): این فهرست یک ابزار درجه بندی رفتار است که نخستین فرم آن در سال 1984 توسط گدو و اسپرافکین (1999) بر اساس طبقه بندی DSM-III به منظور غربال 18 اختلال رفتاری و هیجانی کودکان 5 تا 12 سال طراحی شد و بعدها بارها مورد تجدیدنظر قرار گرفت و در سال 1994 مطابق با DSM-IV تغیرات اندکی در آن به وجود آمد و با نام CSI-4 منتشر شد. CSI-4 دارای دو فرم والد و معلم است، فرم والدین 112 گزاره دارد که به منظور غربال 18 اختلال رفتاری و هیجانی تنظیم شده و فرم معلم که حاوی اطلاعاتی از محیط تحصیلی و عملکرد آموزشی کودک است 79 گزاره را در بر می گیرد و برای غربال 9 اختلال رفتاری و هیجانی طراحی شده است (در پژوهش حاضر از فرم والدین برای اندازه گیری علائم اختلال نارسایی توجه بیش فعالی استفاده خواهد شد.

روش نمره گذاری بصورت لیکرت در دامنه ای از 0 = هیچ، تا شدید= 4 درجه بندی می شود.).

شیوه اجرا

برای اجرای طرح پژوهشی، پس از انتخاب مراکز مورد نظر و هماهنگی با مدیران مراکز در جلسه ای مطالب لازم در باره تحقیق و ویژگی های کودکان مورد بررسی، به مادران ارائه و از آنان دعوت به همکاری جهت تکمیل پرسشنامه ها خواهد شد. پس از جمع آوری پرسشنامه ها و همتاسازی بر اساس ملاک های تعیین شده، تعدادی از مادران کودکانی که دارای نمره برابر یا بالاتر از نمره برش 30 نفر انتخاب و بطور تصادفی در دو گروه کنترل و آزمایش جایگزین شدند.

سپس مادران گروه آزمایش در جلسه های مورد نظر شرکت داده می شوند. جلسه ها شامل 10 جلسه آموزشی بود که هفته ای یکبار به مدت 90 دقیقه به اجرا در آمد. نحوه کار بدین صورت بود که در ابتدا با مادران ارتباط برقرار می شد و با زبانی ساده اختلال نارسایی توجه/بیش فعالی و علل آن، اهداف جلسات و ضرورت موضوع برای آنان بازگو شد. در طراحی برنامه آموزش رفتاری مادران از برنامه آموزش رفتاری والدین بارکلی استفاده خواهد شد.

گام های درمانی این بسته آموزشی عبارتند از: تشریح اختلال نارسایی توجه/بیش فعالی، شکل دهی رفتارهای مثبت از طریق تقویت، عدم تقویت رفتارهای نامطلوب، آموزش یک نظام رسمی از امتیازها و ژتون ها به منظور شرطی کردن اطاعت کودک، آموزش والدین در بکارگیری روش محروم سازی، آموزش روش اجرای کارت گزارش رفتار کودک در مدرسه، پیش بینی بد رفتاری کودکان در اماکن عمومی. در جدول 3-2 ساختار جلسات آموزشی ارائه شده است.

منابع فارسی

آزاد حسین (1378). سلامت روان ازدیدگاه الیس. فصلنامه اصول بهداشت روانی،شماره چهارم.

References

Anastopoulos AD, Guevermont DC, Shelton TL, Dapaul GJ. Parenting stress among families of children with attention deficit hyperactivity disorder. J Abnorm Children Psychol 1992; 20(5): 503-20.