در این معنا وسیله اندازه گیری، مدعی آن چیزی است که قرار است اندازه گیری شود.
پایایی، اسم مصدر از مصدر پاییدن، به معنای طول کشیدن و دوام داشتن است و منظور از آن بدون تغییر باقی ماندن و ثابت بودن است، این که آیا وسیله اندازه گیری (نتایج اجرای آن) پیوسته و ثابت است.
اما منظور از دو مفهوم روایی (اعتبار) و پایایی (اعتماد) چیست؟
در اینجا به توضیح هریک از این دو مفهوم پرداخته می شود.
الف) روایی (اعتبار)
مفهوم روایی یا اعتبار، به این پرسش پاسخ میدهد که ابزار اندازه گیری تا چه حد خصیصه مورد نظر را میسنجد؟
روایی شاهدی مبنی بر این که ابزار یا وسیلهٔ به کار گرفته شده برای اندازه گیری مفهوم واقعاً آن را اندازه گیری می کند.
در واقع بدون آگاهی از روایی ابزار اندازه گیری نمی توان به دقت دادههای حاصل از آن اطمینان کرد.
روایی انواع متعددی دارد وبه شیوه متفاوت تأمین می شود.
به جهت آشنایی بیشتر خواننده، تعدادی از دسته بندیهای روایی در مقالات دیگر ارائه می شود.
اینکه در پایان نامه از کدام نوع روایی استفاده میشود، بستگی به هدف و ماهیت پژوهش و متغیرهای آن دارد.
در بسیاری از پژوهشهای پیمایشی روایی صوری و روایی محتوا مورد نظر است ودر کار پژوهشی گزارش می شود.
ب) اعتماد (پایایی)
قابلیت اعتماد یا پایایی یکی از ویژگی های فنی ابزار اندازه گیری است که منظور از آن ثبات واحد اندازه گیری است و به این معنی است که آیا نتایج حاصل از تکرار اجرای ابزار پژوهشی، نتایج یکسانی را به دست دهد؟
ملاک پایایی درباره اینکه ابزار انداز گیری تا چه حد داده های موثق و با ثباتی را استخراج می کند، به پژوهشگر کمک می کند.
پایایی ابزار، به این معنا است که پژوهشگران دیگر بتوانند با همان روش شناسی به نتایج ثابت، پایدار و پایایی برسند.
در واقع، پایایی به میزان اشتباهات مقیاسی سنجش گفته می شود، به نحوی که از یک مشاهده تا مشاهده دیگر یا از زمانی تا زمان دیگر که واحد تجزیه و تحلیل دوبار یا بیشتر با یک مقیاس اندازه گیری شود، تفاوت نداشته باشد.
اگر یک آزمون اجرا و همان آزمون در فاصله مناسبی اجرای مجدد شود و نتایج اجرا با هم متفاوت باشد، دال بر عدم پایایی یا اعتماد به آن ابزار است.
به طور مثال، ساعتی اگر زمان غلط را نشان دهد گفته میشود این ساعت فاقد روایی است.
اگر ساعتی گاه تند و گاه کند کار کند، ساعتی فاقد اعتماد (پایایی) است.
اهمیت پایایی به این دلیل است که پیش شرط لازم برای روایی یک آزمون می باشد.
برای اینکه یک آزمون روا باشد، باید نخست پایا باشد.
یعنی پایایی شرط روایی است، اما روایی برای پایایی ضروری نیست.
در نتیجه، هر اندازه از میزان پایایی یک آزمون کاسته شود به همان نسبت از روایی آن کم می شود .
توجه به برخی از اشتباهات و کوشش در جهت جلوگیری آن می تواند در افزایش روایی و پایایی یک ازمون، مؤثر باشد.