نمونه های کوچک را معمولاً کمتر از ۳۰ و نمونه بزرگ به ۳۰ نفر و بیشتر از آن اطلاق می گردد .
در اندازه حجم نمونه، عوامل گوناگونی مؤثرند که از آن جمله می توان به ماهیت پژوهش، امکانات مادی و زمان در دسترس، اندازه جامعه مادر، نحوه کنترل متغیرهای ناخواسته، پیش بینی میزان تأثیرپذیری متغیر وابسته از متغیر مستقل و یا میزان همبستگی بین آنها، میزان روایی و پایایی ابزار و یا عدم تجانس متغیرها، درصد خطاپذیری و یا روش پژوهش و دیگر عوامل اشاره نمود .
به طور کلی شرایطی که باعث می شود، حجم نمونه پژوهشی بزرگ باشد عبارتند از:
۱. زمانی که در پژوهش متغیرهای مزاحم و کنترل نشده زیادی وجود دارد؛
۲. هنگامی که ابزار جدید و تازه ای مورد نظر و استفاده پژوهشگر باشد؛
۳. زمانی که گروه های انتخاب شده باید به زیرگروه های دیگر تقسیم شوند:
۴. زمانی که جامعه مورد نظر براساس متغیرهای مورد مطالعه، نامتجانس باشند؛
۵. زمانی که وسیله و ابزار معتبری برای اندازه گیری متغیرهای پژوهشی وجود ندارد .
در شرایط موقعیتهای ذیل، انتخاب نمونه با اندازه و حجم بزرگ، لازم و ضروری است که با برخی از موارد تقسیم بندی فوق، هم پوشانی دارد:
۱. هنگامی که پیش بینی تفاوت یا همبستگی پایین است. در پژوهشهایی که پژوهشگر انتظار دارد برای گروه های مختلف تفاوت اندکی در متغیر وابسته بدست آورد یا در مطالعاتی که به منظور تعیین ارتباط صورت می گیرند و همبستگی پایین مورد انتظار و احتمال می رود، نمونه باید بزرگ باشد؛
2. زمانی که گروه های انتخاب شده باید به زیر گروه های کوچکتر دیگری تقسیم شوند؛
۳. زمانی که جامعه مورد نظر بر اساس متغیرهای مورد مطالعه نامتجانس است.
4. بر عکس اگر کاملاً شبیه هم باشند انتخاب نمونهای با حجم کم کافی است؛ رود، آزمودنیهای یکسان دارای نمره های مشابهی گردند؛ هم چنین:
۵. هرچه اعتبار ابزار کمتر باشد، خطای اندازه گیری آن بزرگتر بوده در نتیجه، به نمونه بزرگتر نیاز است.
۶ زمانی که احتمال ریزش یا کناره گیری (افت آزمودنی) در فرایند پژوهش می رود:
۷. پژوهش هایی که با ماهیت توصیفی و همبستگی، زمینه یابی و پیمایشی انجام می شود نسبت به پژوهش های نوع آزمایشی نمونه آماری بزرگتر می خواهد؛
۸ در مواقع تغییرات زیاد در جامعه تحت بررسی، نمونه باید و بهتر است بزرگ باشد،
۹. نوع مقیاسی اگر اسمی باشد، نسبت به مقیاسه ای فاصله ای و نسبی، نمونه بزرگتر می خواهد.
برخی نکات در انتخاب اندازه نمونه پژوهش:
۱. مطالعات پیمایش یا زمینه یابی و توصیفی، نسبت به مطالعه آزمایشی به نمونه بیشتری نیاز دارند.
۲. در پژوهش های از نوع روش پیمایشی، حداقل حجم نمونه ۱۰۰ نفر است.
۳. در پژوهش های از نوع روش همبستگی، حداقل حجم نمونه ۳۰ نفر است.
۴. در پژوهش های از نوع روش علی و یا آزمایشی، حداقل حجم نمونه ۱۵ نفر است.
۵. در پژوهش هایی که نیازمند طبقه بندی جامعه برای نمونه گیری است، حداقل حجم نمونه در هر طبقه بین ۲۰ تا ۵۰ نفر باید باشد. توضیح این که خطای نمونه گیری با تعداد نمونه رابطه معکوس دارد. به هر اندازه که حجم نمونه افزایش یابد، خطای نمونه گیری کم خواهد شد و بالعکس. به عبارتی، هر چه اندازه نمونه بزرگ تر باشد، خطای ناشی از نمونه گیری کمتر خواهد بود.
6. مسئله زمان، مکان، اقتصاد و دسترسی به آزمون ها، باید در نظر گرفته شود.
7. در جمع آوری اطلاعات به صورت پرسشنامه هایی که از طریق نامه پستی یا پست الکترونیکی (رایانامه) ارسال می شود، چون احتمال کاهش و عدم پاسخ وجود دارد، لذا حجم نمونه، باید درصدی افزایش یابد.
8. خطای نمونه گیری تابع اندازه حجم نمونه است هر چه اندازه نمونه کوچکتر باشد خطای نمونه گیری زیاد است.
9. علاوه بر این عامل، توجه به سه ملاک در انتخاب و تعیین حجم نمونه مناسب، ضرورت دارد. سطح دقت، سطح اطمینان ، یا خطر پذیری و میزان تغییر پذیری .
سطح دقت که گاهی آن را خطای نمونه گیری می نامند، دامنه ای است که برآورد می شود مقدار واقعی جامعه پژوهش در آن قرار بگیرد.
این دامنه با نقاط درصدی بیان می گردد. مانند ۵٪ مثبت و منفی. مثلا اگر پژوهشگری دریابد که ۶۰٪ از ساکنان شهری در یک نمونه عملکرد دولت را با میزان ۵٪ مثبت و منفی تأیید کرده اند، پس او می تواند نتیجه گیرد که بین ۵۵٪ و ۶۵٪ از ساکنان شهری در جامعه پژوهش مورد نظر، عملکرد مورد نظر را تأیید کرده اند.
سطح اطمینان و یا خطر پذیری بر اساس قضیه حد مرکزی ۱۳۴۲، مبین آن است که وقتی جامعه بزرگ و یا نمونه به طور مکرر انتخاب شوند مقدار متوسط صفت یا ویژگی مورد مطالعه، در این نمونه ها برابر مقدار واقعی جامعه پژوهشی است.
از ان جا که همیشه این احتمال وجود دارد که نمونه معرفی شده، ممکن است معرف واقعی جامعه نباشد، سطح اطمینان باید مشخص شود که معمولاً این سطوح، سطح با میزان ۹۹٪ و ۹۵٪ (یعنی ۱٪ و ۵٪ خطا) تعریف می شود.
برای مثال، اگر سطح اطمینان ۹۵٪ در نظر گرفته و انتخاب شود، یعنی ۹۵ مورد از ۱۰۰ مورد نمونه، مقدار واقعی جامعه را در دامنه دقت مشخص شده خواهند داشت؛ یعنی برابر دو انحراف معیار مثبت و منفی در منحنی نرمالی.
درجه تغییرپذیری، در زمینه ویژگی های مورد بررسی به توزیع ویژگی ها در جامعه دلالت دارد.
هر چه جامعه ناهمگن و متفاوت تر باشد حجم نمونه باید بیشتر باشد و بالعکس هر چه تغییر در جامعه کمتر باشد (جامعه همگن تر باشد)، حجم نمونه کمتر، توجیه خواهد داشت.